तपाईंले कहीँ कतै जातीय विभेद भोग्नु भएको छ? यदि तपाईं कथित उपल्लो जातिको हुनुहुन्छ भने भोग्नु भएको छैन होला तर तपाईं दलित समुदायको हुनुहुन्छ भने पक्कै पनि कुनै न कुनै रुपमा जातीय विभेद भोग्नु भएको छ ।
मैले अहिलेसम्म जातीय विभेद भोगेको छैन । किनकि, म यो समाजको कथित उपल्लो जाति मध्येकै पर्छु । हुन त मैले कसैलाई जातिकै आधारमा विभेद गरेको छैन, र गर्ने पनि छैन । तर, हामीले यति भनिदिएर समाजमा रहेको जातीय विभेद र छुवाछूतको अन्त्य हुन्छ होला त? भइरहेको छ होला त? छैन, विलकुल छैन । मेरो पेशा पत्रकारिता, म कान्तिपुर टेलिभिनजमा समाचार भन्छु । समाचार भन्ने क्रममा एउटा समाचारले मेरो मन नराम्रोसँग हल्लायो ।
कुरा हो जनकपुर उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ७, मुसहर टोलको । त्यहाँको एउटा दलित डोम परिवारका अंगद र करिना अनि उनीहरुकी आमा शोभा मल्लिकको अनुभव सुन्नु भयो भने तपाईंलाई पनि लाग्नेछ हामी कस्तो समाजमा बाँचिरहेका छौं । अंगदलाई विद्यालयमा तँ कुन जातको भनेर सोधिन्छ, उनी खत्वे मण्डल भन्ने गर्छन्, डोम भनेर खुलाउँदैनन् । अझ करिनालाई त जातको आधारमा हेला-होचो गरेपछि विद्यालय नै जान मन लाग्दैन । जातीय भेदभावको जरोकिलो कसरी अहिलेको पुस्तासम्म सर्दैसर्दै गाडिएर आएको छ भन्ने अंगद र करिनाले विद्यालयमा साथीसंगीबाटै भोग्नु परेको जातीय भेदभावले छर्लङ्ग पार्छ ।
अंगद र करिना मल्लिक स्कुल पढ्न चाहन्छन् । तर, करिनालाई साथीहरुले जातकै आधारमा गर्ने विभेद, खिसिट्युरी र हेलाले विद्यालय नै जान मन पर्दैन । सम्झिनोस् त, पढ्ने रहर हुँदाहुँदै जातीय विभेदको अपमान सहेर विद्यालय जानुभन्दा नजानु नै जाति भन्ने अवस्थामा पुगिन् भने करिनाको भविष्य कहाँ गएर टुंगिन्छ होला ?
आफूले पढ्न नपाए पनि छोराछोरीलाई पढाउने रहर पालेकी अंगद र करिनाकी आमा शोभा मल्लिक पनि यो विभेदले हैरान छिन् । विद्यालयमा विद्यार्थीको जात सोधिन्छ, तिमी तल्लो जातिको, म माथिल्लो जातिको भनेर मुखमै भनिन्छ । उनलाई म ठूलो जातको तिमीहरु सानु जातको भनेर अपमान गरेको पटक्कै मन पर्दैन । तर, समाजले यो कुरा कहिल्यै नबुझेको उनको गुनासो छ ।
देशैभरि जातीय विभेदको दलदल छ, अझ मधेशमा झनै डरलाग्दो छ । त्यही भासमा भासिएर कति बच्चाहरुले पढ्न छोडिरहेका होलान् । हामी २१औं सताब्दीका ठूला-ठूला प्रविधि, प्रगति र विकासका सिलसिला गनिरहेका छौं तर मधेशमा दलित समुदायका हजारौं हजार त्यस्ता विद्यार्थी छन् जो पहिलो पुस्ता विद्यालय गइरहेका छन् ।
उनीहरुलाई हामी हौसला दिइरहेका छौं कि, निरुत्साहित गरिरहेका छौं त ? विद्यालय होस्, वा सहर-गाउँ-समाज सोच्नुपर्ने कथित उपल्लो जातिका मानिसहरुले हो । बच्चाहरुले सिक्ने अभिभावकहरुबाटै हो, त्यसैले जातीय विभेद नगर्न र जातका आधारमा कोही ठूलो सानो हुँदैन भन्ने कुरा आफूले पनि आत्मसात् गर्नोस् र आफ्ना बच्चाहरुलाई पनि सिकाउनोस् । यो अपराधको भागिदार आफू पनि नबन्नोस् र आफ्ना बच्चाहरुलाई नबनाउनोस् ।
