काठमाडौ । तनावलाई व्यवस्थापन गर्न जानियो भने यसले खासै केही असर गर्दैन । तर यदि जानिएन भने यसले मानसिक मात्र नभएर शारीरिक स्वास्थ्य र सामाजिक पनि समस्या निम्त्याउन सक्छ ।
मानिसले निजीदेखि सार्वजनिक जीवनसम्म झेलिरहेका तनाव र त्यसले पारेको शारीरिक असरलाई बुझ्न नसक्दा सही उपचार नपाउने अवस्था समेत उत्पन्न हुने गरेको छ । जसले अन्तत: नकारात्मक परिणाममा पुर्याउँछ ।
कुनै कुराले तनाव भएमा तपाईं त्यसलाई कसरी व्यवस्थापन गर्नुहुन्छ ? तनाव सही समयमा सही तरिकाले व्यवस्थापन गर्न सकिएन भने असर गर्न थाल्छ । मानसिक तनाव निरन्तर भइरह्यो भने शारीरिक समस्या उत्पन्न हुन्छ । तनाव बढी भएमा चिडचिडापन, मुटुको धड्कन बढ्ने, टाउको दुख्ने, निद्रा नलाग्नेलगायत समस्या देखिन थाल्छ । र कालान्तरमा जटिल मानसिक र शारीरिक समस्या हुन्छ र सामाजिक व्यवहारमै असर गर्छ । मनोचिकित्सक डा सरोज वझान्थाक्षेंका अनुसार तनावका कारण मधुमेह तथा रक्तचाप बढ्नेसम्मका स्वास्थ्य समस्या निम्तने जोखिम रहन्छ ।
राष्ट्रिय मानसिक स्वास्थ्य सर्वेक्षण २०२० ले १३ देखि १७ वर्ष उमेर समूहका ५ दशमलव २ प्रतिशतलाई मानसिक स्वास्थ्य समस्या हुन सक्ने र २ प्रतिशतलाई तत्काल उपचार आवश्यक रहेको उल्लेख गरेको छ । यसैगरी १७ वर्षभन्दा माथिका १० प्रतिशतलाई समस्या हुन सक्ने र ४ दशमलब ३ प्रतिशतलाई उपचार आवश्यक रहेको जनाइएको छ । तनावका विभिन्न कारण हुन सक्छन् । कामको, आर्थिक, पारिवारिक वा अन्य । हाम्रो जीवनशैली, खानपान र मोबाइल लगायतका ग्याजेटसँग धेरै समय विताउने कारणले पनि तनाव बढाइरहेको छ । तनाव व्यवस्थापन गर्न नसकेपछि हुने शारीरिक समस्या लिएर मानिस चिकित्सककहाँ पुग्छन् । त्यहाँ कुनै शारीरिक समस्या नदेखिएपछि मानसिक उपचारको सिफारिस हुन्छ । तर अहिले पनि कतिपय व्यक्ति सामाजिक लाञ्छनाका कारणले सहजै उपचारमा जाँदैनन् र झन् ठूलो समस्या निम्तन्छ । तनाव भइरहेको छ भने मनमिल्ने व्यक्तिसँग कुरा गर्नुपर्छ । खानपान, शारीरीक व्यायाम, आराम तथा ध्यानमार्फत् मन र मस्तिष्कलाई शान्त राखेर पनि तनाव कम गर्न सकिन्छ ।
हाम्रो जीवनशैली, मानसिक तनाव जति दबाएर राख्यो त्यति बढी क्षति पुग्ने भएकाले विशेषज्ञसँग परामर्श नै उत्तम उपाय हो ।
नकारात्मक सोच त्याग्नु नै तनाव व्यवस्थापनको शुरुवात हो । तर जीवन हो, कहिले काहिँ समस्या आइलागि हाल्छ जसले तनाव दिन्छ । तनावले नै समस्याको समाधान खोज्न मद्दत गर्ने भएकाले यो सकारात्मक पनि छ । तर बढी भएमा व्यवस्थापन गर्ने उपाय सिकिराखेको राम्रो ।
