पोखरा । शारीरिकरूपमा अपाङ्गता वा विशेष क्षमता भएका व्यक्तिले खेल्ने खेलमध्ये पोखरामा बास्केटबल, क्रिकेट, आर्चरी, एथलेटिक्स, टेबलटेनिस, भारोत्तोलनलगायत खेलिन्छन् ।
तीमध्ये पनि हृविलचियर बास्केटबल लोकप्रिय छ । तर पोखरामा भएका पारा बास्केटबलका सीमित खेलाडीले एकातर्फ प्रशिक्षकविनै खेल्नुपर्ने बाध्यता छ भने अर्कोतर्फ खेल पूर्वाधारसमेत पारा खेलाडीमैत्री छैनन् ।
पोखरा १५ स्थित हरियोखर्क अस्पताल परिसरमा रहेको यो बास्केटबल कोर्टमा पोखराका आठ जना पारा खेलाडी नियमित प्रशिक्षण गरिरहेका छन् । ढलान कोर्ट हृविलचियरका लागि उपयुक्त नभए पनि अस्पतालले अपाङ्गता भएका व्यक्तिका लागि हृविलचियरसहितको कोर्ट व्यवस्था गरिदिएकाले यही खेल्नुपर्ने बाध्यता छ ।
आवश्यक खेल सामाग्रीदेखि हृविलचियर मर्मत सम्भारका लागि अस्पतालमा कार्यरत अमेरिकी डाक्टर जस रब्बिले वार्षिक पाँच लाख रूपैयाँ उपलब्ध गराउँदै आउनुभएको छ ।
पारा बास्केटबलका लागि विशेष किसिमको हृविलचियर प्रयोग गर्नुपर्छ । यस्तो हृविलचियर विदेशबाट ल्याउँदा प्रतिगोटा एक लाखभन्दा धेरै पर्छ । तर ढलान कोर्टमा खेल्दा एक महिनामै दुई वटाजति टायर फेर्नुपर्ने बाध्यता छ । पोखरा रंगशालामा बास्केटबल कोर्ट नभएको पनि हैन तर पारा खेलाडीका लागि उपयुक्त छैन ।
पारा खेलकुद एसियन गेम्सदेखि ओलम्पिकसम्मै समावेश छ । नेपालमा भने अहिलेसम्म पारा खेलमैत्री संरचना नै निर्माण हुन सकेको छैन । साधारण खेलाडीले खेल्ने पूर्वाधारमै खेल्नुपर्ने बाध्यता छ ।
पारा खेलाडीका लागि किट्स र खेल सामग्री पनि भिन्न हुन्छन् । तर पोखराका खेलाडीले त्यस्तो सुविधा त के प्रशिक्षकसम्म पाउनसकेका छैनन् । नेपालमा पारा खेलको औपचारिक सुरूवात नहुँदै सन् १९७५ मा जापानमा भएको एथलेटिक्स प्रतियोगितामा सूर्यकुमारी गुरूङले स्वर्ण जितेर पारा खेलाडीले पनि देशका लागि पदक जित्न सक्छन् भन्ने प्रमाणित गरेकी थिइन् ।
अर्की पारा खेलाडी पलेशा गोवर्द्धनले पेरिस पारालिम्पिक २०२४ तेक्वान्दोमा कांस्य पदक जितिन् । यो नै नेपाली खेल क्षेत्रको अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो पदक हो । पारा खेलाडीको सपना पनि देशलाई अन्तर्राष्ट्रिय पदक दिलाउने नै हुन्छ । तर उनीहरूलाई पूर्वाधार, खेल सामग्री र म्याच एक्सपोजरकै कमी छ ।
नेपालमा २०५३ सालदेखि आधिकारिकरूपमा पारा खेलकुदको सुरुवात भएको हो । त्यसयता पारा खेलकुदसँग सम्बन्धित खेल संस्था राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् राखेपमा दर्ता छन् ।
राखेपले पारा तथा विशेष खेलकुदमा क्रिकेट, एथलेटिक्स, टेबलटेनिस, बोसिया, भारोत्तोलन, पौडीलगायतका खेल समावेश गर्दै आएको छ । कर्णाली प्रदेशमा हुने १० औं राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगितालगत्तै पारा खेलकुद गर्ने राखेपको तयारी त छ । तर नेपाललाई पदक दिलाउने पारा खेलमा सरकारीतवरबाटै ध्यान पुग्नु नसक्नु दुखद छ ।
