काठमाडौं । सिमकोट गाउँपालिका-२ ठेहे गाउँकी २७ वर्षिय भान भण्डारी प्रस्रव पीडा सहन नसके पछि आइतबार बिहानै गाउँमा रहेको स्वास्थ्य चौकीमा पुग्नुभएको थियो ।
रक्तस्रापसँगै प्रेसर लो भएपछि भण्डारीको उपचारका लागि स्वास्थ्य चौकीले थेग्न नसक्ने भयो । उहाँलाई जिल्ला अस्पताल सिमकोटका लागि रिफर गरियो । तर ठेहे स्वास्थ्य चौकीबाट सदरमुकाममा रहेको जिल्ला अस्पताल जान तीन घण्टा लाग्थ्यो । केही दिन अघिको हिमपातले सडकमा हिउँ जमेका कारण गाडी जान सक्ने अवस्था थिएन । स्ट्रेचरमा बोकेर लग्नुको विकल्प थिएन ।
ठेहे स्वास्थ्य चौकीबाट स्ट्रेचरमा बोकेर भण्डारीलाई सदरमुकामको जिल्ला अस्पतालका लागि हिँडाइयो । अस्पताल पुग्न अझै २ घण्टा लाग्थ्यो । आधा बाटो पनि नपुग्दै भण्डारीलाई सुत्केरी व्यथाले झनै च्याप्न थाल्यो । उहाँ प्रस्रव पीडाले छटपटाउन थाल्नुभयो । सिमकोट-३ बरगाउँको चुकेडी भन्ने ठाउँ पुगेपछि बाटोमै भण्डारीले छोरीलाई जन्म दिनुभयो । अहिले भण्डारी र उहाँले जन्माएको बच्चाको स्वास्थ्य अवस्था राम्रो रहेको स्वास्थ्य चौकीका प्रमुख दाने बोहोराले बताउनु भयो ।
हुम्लाका सबै गाउँमा पुग्ने सडक बाटो र सुविधायुक्त स्वास्थ्य संस्था छैन । तैपनि गाउँमा बनेका स्वास्थ्य संस्था र पालिकास्तरबाटै राखिएका स्वास्थ्यकर्मीले सकेको सेवा दिइरहेका छन् । विडम्बना त्यही नाजुक अवस्थाका स्वास्थ्य संस्था र उपलब्ध अपुग श्रोत साधनको प्रयोग गर्न पनि अधिकांशले बेवास्ता गरिरहेका छन् । त्यही कुराको सिकार बन्नुभयो भान भण्डारी ।
उमेरले भर्खर २७ लागेकी भण्डारीको यो तेस्रो सन्तान हो । भण्डारीलाई घरबाट स्वास्थ्य चौकी पुग्न मात्रै १५ मिनेट पैदल हिँड्न पर्छ । अहिले त गाउँमै प्रसूति सेवा दिइन्छ । उहाँले नियमित चार पटक जाँच समेत गराउनु भएको थियो । स्वास्थ्यकर्मीले मिति भन्दा केही दिन अगाडि पनि व्यथा लाग्न सक्ने भएकोले तयारीमा बस्न, घरायसी काम कम गर्न र समस्या पर्दा खबर गर्न सचेत गराएका थिए । तर उहाँले पनि त्यहि समस्या भोग्नुपर्यो जुन यहाँका अधिकाशं महिलाले भोगिरहेका थिए ।
गुणस्तरीय प्रसुती सेवासँगै सुरक्षीत स्वास्थ्य सेवामा पहुँच नभएकै कारण ग्रामिण क्षेत्रका सुत्केरी महिलाहरुले नियमित यस्ता नियती भोग्नु परेको छ । प्राय दुर्गम जिल्लाका अस्पतालमा चिकित्सक छैनन् । भएका पनि नियमित बस्दैनन् र सेवा निरन्तर सुचारु हुने अवस्था छैन । जसको मारमा सर्वसाधारण नागरिक छन् । त्यसमा पनि आर्थिक अवस्था कमजोर भएका अति गरिब, विपन्न तथा दलित समुदायलाई नै बढी समस्या देखिएको छ ।
यो एउटा उदाहरण मात्रै हो जिद्दी, जबरजस्ती र अज्ञानता पहिलो समस्या भएपनि परिवारको पूर्व तयारी नहुने कुराले यस्ता घटनाहरू दोहोरिने गरेका छन् । स्वास्थ्य संस्था टाढा हुने, व्यथा लागेको बेला आफन्त नभेटिने, परिवारले समेत वास्ता नगर्ने कारणले नै समस्या निम्त्याएको जिल्ला अस्पताल हुम्लाकी नर्सिङ ईन्चार्ज सरिता बोहोरा बताउनुहुन्छ ।
‘औषधी पर्याप्त नहोला, भनेको समयमा स्वास्थ्यकर्मी नहोलान्, तर पनि भएको र उपलब्ध हुने कुराको सेवाका लागि स्वास्थ्य संस्था पुग्ने कुरामा स्वयम व्यक्ति र परिवार सचेत र जिम्मेवार नहुनु, भौगोलिक विकटताका कारण दुर्गमका महिलाको पीडा बाटोमै सुत्केरी, घण्टौंको पैदल हिँडेर स्वास्थ्य संस्था पुग्नु पर्ने बाध्यता र आर्थिक अवस्था लगायतका कारण जिल्लाको ग्रामिण क्षेत्रका महिला बाटोमै सुत्केरी हुनु बाध्य छ,’ बोहोराले भन्नुभयो ।
जिल्ला अस्पताल सिमकोट पुग्न कच्ची सडक सञ्जालले पनि समस्या थपेको छ । सडक खुलेको समयमा पनि जीप रिर्जभको भाडा मात्रै १० देखि १२ हजार तिर्नु पर्ने बाध्यता छ ।
उपचार अभावकै कारण अकालमै ज्यान गुमाउनु पर्ने, रोग पालेर बस्नु पर्ने अवस्थामा रहेका हुम्लाका कैयौं महिलाहरूले सुत्केरी हुन नसकेर ज्यान गुमानु परेको छ । यी समस्या समाधानका लागि जिल्ला अस्पताल सिमकोटमै सुविधा सम्पन्न विशषेज्ञ सहितको चिकित्सक सेवा सञ्चालनमा छ । तर, सचेतनासँगै भौगोलिक विकटताका कारण पटकपटक यस्ता समस्या दोहोरिरहन्छन् ।
