काठमाडौं । सुन र हुन्डीको कारोबार नगदमा मात्र नभई अभौतिक अर्थात् क्रिप्टो करेन्सीमार्फत गर्ने गिरोह नै सक्रिय छन् । गम्भीर अपराध र अवैध कारोबारका लागि पनि क्रिप्टोबाटै भुक्तानी भइरहेको प्रहरी अनुसन्धानले पत्ता लगाइसकेको छ । यस्तो कारोबार देशको अर्थतन्त्रका लागि डरलाग्दो अवस्था हो ।
तर खर्बौंको क्रिप्टो कारोबार हुँदा कानुन अभावमा उनीहरुको सम्पत्ति खोजी हुन सकेको छैन । अब भने क्रिप्टो कारोबार तथा अनलाइन जुवा खेलाउनेमाथि सम्पत्ति शुद्धीकरणमा पनि अनुसन्धान गर्न सकिने बाटो खुलेको छ । यस्तो व्यवस्था हालै मात्र सरकारले ल्याएको अध्यादेश मार्फत गरिएको हो ।
क्रिप्टो तथा सट्टेबाजी र अनलाइन जुवा अन्तर्गत पैसाको कारोबार गर्नेलाई अब सम्पत्ति शुद्धीकरणको मुद्दा लाग्ने भएको छ । केही वर्ष यता अभौतिक मुद्राको प्रयोग देशको अर्थतन्त्रका लागि गम्भीर बन्दै गएको छ । सुन तस्करी तथा हुन्डीका कारोबारीले सबै भुक्तानी क्रिप्टोमार्फत गर्न थालेपछि यो विषय नै जटिल देखिएको हो ।
प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो सीआईबीले गरेको अनुसन्धानमा ६ वर्षमा ६ खर्बको क्रिप्टो कारोबार भएको देखिएको छ ।
सीआईबी गत वर्ष चिनियाँ समूहले दुबई र हङकङबाट गरेको सुन तस्करीमा दुई चरणको अनुसन्धान गरेको थियो । त्यसमा डरलाग्दो तथ्य सार्वजनिक भयो । ३ सय ६२ किलो सुन तस्करीमा ३ अर्ब ५० करोड ३० लाख ९१ हजार बिगो माग दाबी गरिएको यो मुद्दामा त्यो पैसाको कारोबार कतै पनि नगदमा भएको देखिएको थिएन ।
सुनको सबै भुक्तानी क्रिप्टो बाटै भएको थियो । विमानस्थलबाट बाहिरिएको ६० किलो सुन तस्करीको अनुसन्धामा पक्राउ परेका चिनियाँहरुले पनि नेपालीको सहयोगमा अर्बौंको कारोबार क्रिप्टोबाट भएको खुलासा भएको थियो । नेपालमा सुन खरिद गर्ने नेपालीहरुविरुद्ध मात्रै सीआईबीले ४ अर्ब क्रिप्टो कारोबारको मुद्दा चलायो ।
सुन र राष्ट्र बैंक ऐन अन्तर मुद्दा चलाएको सीआईबीले कानुनको अभावमा क्रिप्टो कारोबार गर्नेहरुको सम्पत्ति खोज्न सकेको थिएन । तर, अब सरकारले क्रिप्टो तथा सट्टेबाजी, अनलाइन जुवालाई समेत सम्बद्ध कसुरमा राखेर त्यसमा संलग्नलाई सम्पत्ति शुद्धीकरणमा समेत मुद्दा चलाउन सकिने गरी सहकारीसम्बन्धी अध्यादेशमा व्यवस्था गरेको सरकारका प्रवक्ता पृथ्वी सुब्बा गुरुङले बताउनुभयो ।
यसअघि चिनियाँ सुन तस्करदेखि नेपालमा बसेर अनलाइन जुवा खेलाउने तथा हुन्डीको कारोबारसमेत क्रिप्टोमा भइरहेको प्रहरीको अनुसन्धानबाटै खुलेको थियो । तर उनीहरुविरुद्ध सम्पत्ति शुद्धीकरणमा मुद्दा चलाउन सकिएको थिएन । २०७४ सालमा पहिलो पटक सीआईबीले ७ आरोपीमाथि ४ करोडको क्रिप्टो कारोबार भएको अनुसन्धान गरेको थियो । जसलाई राष्ट्र बैंकले गम्भीररुपमा लिए पनि गम्भीरताका साथ अनुसन्धान र कारबाही भएन ।
हुन्डी कारोबारीको आरोपमा पक्राउ परेका मिनबहादुर जिसिसहितको एउटै समूहले २ खर्ब ८६ अर्बको कारोबार गरेको सीआईबीकै अनुसन्धानले देखाएको छ । त्यस्तै सुनकै कारोबार गर्ने चिनियाँहरुकै समूहले ४ खर्बको क्रिप्टो कारोबार गरेको तथ्य पनि खुल्यो । तर ती कारोबारीहरुको सम्पत्ति खोजी भएको छैन । अहिले अध्यादेशमा गरिएको कानुनी व्यवस्था पछि क्रिप्टो र अभौतिक कारोबार गर्नेहरुको सबै सम्पत्ति खोज्न सकिने छ ।
त्यसो त अनलाइन जुवा खेलाउनेहरुको कारोबार पनि उस्तै जटिल छ । अनलाइन भुक्तानी गर्ने नाममा अवैध रकम विदेश जान सहयोग गरेको आरोपमा सुन तस्करीसँगै जोडेर सीआईबीले १ खर्ब २२ अर्ब कारोबारको मुद्दा चलाएको थियो । प्रहरीले गरेको अनुसन्धानमा मात्रै ६ वर्षमा ६ खर्ब ९२ अर्बको क्रिप्टोको कारोबार भएको छ । ती कारोबारीमध्ये सीमित व्यक्ति मात्र पक्राउ परे । अहिले पनि अनलाइन जुवा तथा अभौतिक मुद्राको अनुसन्धान गर्न प्रविधि अभाव छ ।
संगठित र आर्थिक अपराध मुख्य चुनौती छ । सम्पत्ति शुद्धीकरण गर्ने समूहले त्यस्तो पैसा लुकाउन व्यवसाय देखाउने गरेका छन् । अब भने क्रिप्टो र अनलाइनमार्फत अवैध कारोबार गर्नेहरुको अरु चलअचल सम्पत्तिसमेत जफत गर्न सकिने गरी मुद्दा चल्ने छ ।
