काठमाडौं । ऐतिहासिक, धार्मिक तथा सांस्कृतिक महत्वले प्रख्यात पशुपतिनाथ मन्दिर पछिल्लो समय यहाँ हुने गरेका अनियमितताले चर्चामा छ । कहिले भेटी राख्ने बाकस नै हराउने त कहिले पशुपतिनाथको गर्भगृहमा राखिएको सुनको जलहरीमा सुन नपुगेको विषयले यहाँ भित्रको अनियमिततालाई छरपस्ट पारेको छ । त्यति मात्र होइन, पशुपति क्षेत्र विकास कोषले आफ्नो आम्दानीको मुख्य स्रोत रहेको पसल कबलदेखि भवन र जग्गाबाट उठाउने भाडासमेत व्यवस्थित गर्न सकेको छैन ।
पशुपतिनाथ मन्दिर भगवानको दर्शन तथा दानपुण्य गर्ने पवित्र स्थल नै हो, तर यहाँ दैनिक करोडौंको व्यापार पनि हुन्छ । पशुपतिनाथको मन्दिर क्षेत्रभित्र पूजा सामग्री व्यापार गर्ने १४८ वटा त पसल मात्रै छन् । यही स्थानमा २४ वटा सोभिनियर पसल पनि छन्। तर, धेरैका लागि आम्दानीको स्रोत बन्ने यिनै पसलबाट पशुपति क्षेत्र विकास कोषले १ करोड २२ लाख ४३ हजार आफ्नो भाडा उठाउन सकेको छैन । यस्ता पसलको कोषले २०६५ सालदेखि सम्झौता नवीकरण गर्न सकेको छैन । न त बक्यौता नै उठाउन सकेको छ ।
त्यति मात्र होइन, कोषले अवधी उल्लेख नगरी २०६० सालमा वार्षिक ५१ हजार रुपैयाँ लिने सम्झौतामा ९ रोपनी २ आना १ पैसा जग्गा गौशाला धर्मशालालाई प्रयोग गर्न दिएको थियो । तर त्यसमा कोषले असन्तुष्टि जनाउँदै धर्मशालासँग वर्षौदेखि भाडा नै बुझेको छैन । यसैगरी कोषले २०७६ सालमा भाडामा दिएको नेपाल-भारत मैत्री धर्मशालालाई सरकारले नै अवैध भनेपछि यो विषय अहिले अदालतमा पुगेको छ । बार्षिक १ करोड ५ लाख ४२ हजार लिने गरि १५ वर्षका लागि गरिएको सम्झौता खारेज गर्नुपर्नेमा पनि कोषले अटेरी गरेको छ । तिलगंगा धर्मशालामा सञ्चालित एक क्याफेसँग पनि कोषले ७४ लाख ३३ हजार असुल गर्न बाँकी छ।
त्यसो त कोषले पशुपतिनाथको गुठीबाट कुतसम्म असुल गर्न सकेको छैन। पशुपतिनाथका ३ वटा गुठीको कुल १६ लाख १२ हजार १ सय ७६ वर्गमिटरबाट क्षेत्रबाट २ करोड २४ लाख ४८ हजार बक्यौता उठाउन बाँकी छ। कोषमा हुने राजनीतिक हस्तक्षेप र पदाधिकारीको अस्थिरतालाई यसको मुख्य कारण मानिएको छ ।
६ अर्बभन्दा बढी रकम विभिन्न कोषमा राखेको पशुपति क्षेत्र विकास कोषलाई वित्तीय रुपमा सबल संस्था मानिन्छ । उसको पाशुपत क्षेत्रभित्र मात्रै ५ हजार ५ सय ६१ रोपनी त जग्गा मात्रै छ । अझ गुठी जग्गाको त यकिन तथ्याङ्क नै कोषले तयार पार्न सकेको छैन । पशुपतिनाथको मूल ढुकुटीमा ५४ केजी सुन र १३ सय २५ केजी चाँदी छ । उसले चालु आर्थिक वर्ष ९२ करोड ४२ हजार आम्दानीको लक्ष्य राखेकोमा जेठसम्म ६६ करोड ४४ लाख ७१ हजार मात्र आम्दानी गरेको छ । जसमा १३ करोड ३५ लाख सरकारी अनुदान हो । चालु आर्थिक वर्षमा कोषले ५६ करोड १० लाख खर्च गरेको छ ।
आफ्नै आन्तरिक आयलाई बलियो बनाएर लोक कल्याणकारी काम गर्नुपर्ने पशुपति क्षेत्र विकास कोष उल्टै सरकारले दिएको रकममा आश्रित छ । चालू आर्थिक बर्षमा पशुपति क्षेत्र विकास कोषलाई सरकारले २४ करोड दिएको थियो भने आगामी आर्थिक वर्षका लागि २१ करोड छुट्याएको छ।
